Codeboek

Het codeboek is het document waarin staat wat de getallen in de datamatrix betekenen. Vaak is het een verwijzing naar de antwoordalternatieven in een enquête.

Het ontstaan van het codeboek

In oude statistische analyseprogramma’s moesten de gegevens worden aangeleverd in een vorm van een datamatrix. Een datamatrix is niet veel meer dan een file met alleen maar getallen. Destijds kon de onderzoeker per regel maximaal 80 tekens kwijt, hetgeen soms tot consequentie had dat er meerdere regels per respondent gebruikt moesten worden. De onderzoeker moest het analyseprogramma (meestal SPSS) (en andere onderzoekers) duidelijk maken hoe het de gegevens moest lezen. Daarvoor schreef hij een codeboek, dat is een document waarin wordt aangegeven in welke kolom een gegeven staat en wat de waarden of de getallen betekenen. Het vormt daarmee het scharnierpunt tussen enerzijds de verzamelde gegevens - zoals die met behulp van het meetinstrument zijn verkregen - en anderzijds de getallen die in een datamatrix staan.

De huidige statistische analyseprogramma's kunnen bijna allemaal de gegevens lezen uit een spreadsheet-programma. In een spreadsheet heeft elke kolom een vaste dikte en maakt het niet zoveel uit of het gegeven een getal of een woord is. De voorkeur gaat echter nog steeds uit naar getallen omdat de meeste analyseprogramma's niets kunnen aanvangen met woorden. Waar de getallen voor staan en welke betekenis ze hebben, wordt aangegeven in het codeboek. Het codeboek is dus nog steeds een belangrijk document.

Hoe ziet een codeboek eruit?

Hieronder staat een voorbeeld van een datamatrix en daaronder het codeboek. Het is duidelijk dat zonder het codeboek de datamatrix niet is te begrijpen. 

Het codeboek van SPSS heeft ook nog steeds deze functie. Daar moet je in aangeven wat voor soort variabele het is en wat de getallen betekenen. SPSS komt zelf altijd met een voorstel, maar dat is niet altijd correct. Het codeboek van SPSS heeft nog wat meer mooie en minder fraaie functies. Zo kun je heel makkelijk tijdelijk bepaalde waarden uitsluiten van de analyse. In onze cursus SPSS leggen we dat uit.

© Foeke van der Zee (versie 2023). hulpbijonderzoek.nl/online-woordenboek

- specialist in Onderzoek en Statistiek
- auteur van boeken over onderzoeksmethodologie
- oprichter van en coach bij Hulp bij Onderzoek