Onderzoek (definitie)

Je kunt onderzoek op heel veel manieren omschrijven of definiëren, maar de gemakkelijkste is deze: onderzoek is het verzamelen van (nieuwe) informatie om de kennis te vergroten, om de probleemhebber een advies te kunnen geven hoe zijn probleem is op te lossen.

In de vele omschrijvingen en definities die je in boeken en op internet tegenkomt, komt één aspect bijna altijd naar voren: het verzamelen van informatie. Het verzamelen van informatie kan echter op heel verschillende manieren worden gedaan. Zo zal iemand die bij de dokter komt en daar de klachten voorlegt vaak ook nog aan een onderzoek worden onderworpen. Er gebeurt niets anders dan dat de arts gegevens verzamelt. Deze activiteit verschilt nogal van de astronoom die de sterrenhemel afspeurt op zoek naar nieuwe planeten. En ook dat verschilt weer aanzienlijk van de antropoloog die volken in de Amazone beschrijft.

Maar ook alledaagse activiteiten worden met de term onderzoek aangeduid. Iemand die de weg kwijt is, gaat op onderzoek uit om zich te oriënteren waar hij zich bevindt. Onderzoek komt dus in zeer veel uiteenlopende vormen, soorten en maten voor, maar ze hebben allemaal één kenmerk gelijk: het verzamelen van informatie. 

Bij onderzoeken gaat het om het verzamelen van informatie dat leidt tot voor de persoon nieuwe kennis. Kennis kan al eerder of elders zijn verzameld, maar de onderzoeker weet dat niet. Dit kan ertoe leiden dat gelijksoortig onderzoek twee of meer keer wordt gedaan, of dat onderzoekers op verschillende plaatsen op de wereldbol met dezelfde bevindingen komen.

Een tweede algemeen kenmerk van onderzoek is dat je de nieuwe kennis nodig hebt om antwoord te geven op vragen. Dit moet je in de meest brede zin zien. Het maakt duidelijk dat onderzoek een gerichte activiteit is. Als de huisarts een onderzoek uitvoert, wil hij erachter komen welke oorzaak er aan de klacht ten grondslag ligt. Men gaat ervan uit dat de huisarts niet zo maar wat doet, maar dat het ook ergens toe leidt. Het onderzoek zelf lost het probleem niet op. Maar, door het verrichten ervan kan men er wel achter komen op welke wijze het probleem het beste opgelost kan worden.

Om tot een antwoord te komen, moet de onderzoeker een aantal stappen zetten. Na het verzamelen van de informatie komt het bewerken van informatie. Ook dit maakt een wezenlijk onderdeel uit van het verrichten van onderzoek. Het bewerken van de informatie komt neer op het systematisch analyseren van de verkregen informatie. Men moet relevante van irrelevante informatie scheiden, en mogelijke verbanden analyseren.

Indien de onderzoeker de informatie heeft geanalyseerd, moet hij de resultaten verwerken tot een antwoord of een advies. Een advies is op te vatten als het antwoord hoe men een bepaald probleem het beste zou kunnen aanpakken. De huisarts die zijn onderzoek goed heeft uitgevoerd, weet welke ziekte de patiënt heeft. Vervolgens kan hij de patiënt een medicijn voorschrijven of verwijzen naar een specialist voor een nader onderzoek of een behandeling.

Maar dan is onderzoek nog steeds niet afgerond. De onderzoeker moet zijn bevindingen mededelen. Hij moet komen tot een rapportage. De huisarts moet de patiënt een briefje voor de apotheek meegeven, of een verwijsbrief naar de specialist. Duidelijk is dat daarmee het probleem niet is opgelost. Het probleem is pas opgelost als de zieke zijn medicijnen inneemt dan wel dat de specialist hem zodanig behandelt dat de klachten zich niet meer voordoen.

Definitie van onderzoek

Op grond van het bovenstaande is onderzoek als volgt te definiëren: onderzoek is het verzamelen van (nieuwe) informatie om de kennis te vergroten, om de probleemhebber een advies te kunnen geven hoe zijn probleem is op te lossen.

© Foeke van der Zee (versie 2023). hulpbijonderzoek.nl/online-woordenboek

- specialist in Onderzoek en Statistiek
- auteur van boeken over onderzoeksmethodologie
- oprichter van en coach bij Hulp bij Onderzoek

Terug naar de begrippenlijst