Het meetniveau van een variabele

Meetniveau van een variabele

Het meetniveau van een variabele wordt bepaald door de manier van operationaliseren. Er zijn 4 niveaus te onderscheiden: nominaal, ordinaal, interval en ratio. Het meetniveau van een variabele is bepalend voor de uit te voeren analyse.

Variabelen op categoraal niveau kenmerken zich door het feit dat het categorieën zijn die willekeurig gerangschikt kunnen worden. Een goed voorbeeld is de variabele 'meubelen'. Meubelen zijn in verschillende categorieën in te delen (stoelen, tafels, bedden, etc.) waarbij de volgorde van de indeling er volstrekt niet toe doet. In plaats van categoraal wordt het niveau van de variabelen ook wel nominaal genoemd

Variabelen op ordinaal niveau laten zich ordenen. Een goed voorbeeld daarvan is de aankomst in een schaatswedstrijd, namelijk als eerste, tweede, derde, vierde, etc. Men kan ook zeggen de snelste, de een na snelste, de twee na snelste, de drie na snelste, etc. Of de beste, de een na beste, de twee na beste, etc. In al deze voorbeelden zit impliciet een rangordening die ook in de Nederlandse taal voorkomt als de overtreffende en de superlatieve trap (groot - groter - grootst; lang - langer - langst; klein - kleiner - kleinst).

Variabelen op interval niveau kenmerken zich doordat er - voor je gevoel - een gemiddelde kan worden berekend. Een goed voorbeeld van een interval variabele is de temperatuur. Zo kun je uit metingen van de maximale temperatuur op de dagen in een maand een gemiddelde temperatuur berekenen. De schaal loopt in theorie van min oneindig naar plus oneindig.

Met interval variabelen kun je niet goed rekenen. Een IQ van 120 is niet twee keer zo slim als een een IQ van 60. Maar dat is ook weer een rare vergelijking. Twee dom is nog steeds niet slim. Maar niemand heeft er problemen mee om een gemiddelde maand temperatuur te berekenen of het gemiddelde IQ van een groep leerlingen.

Variabelen op ratio niveau kenmerken zich doordat er wel rekenkundige operaties kunnen worden uitgevoerd, maar dat deze niet negatief kunnen zijn. Er is met andere woorden een absoluut nulpunt. Een goed voorbeeld daarvan is het gewicht van voorwerpen. Deze zijn nooit minder dan nul, want dan kunnen ze volgens de huidige opvatting in de natuurwetenschappen en volgens de normale zintuiglijke waarnemingen niet bestaan.

Tussen deze niveaus van de variabelen zit een ordening: de variabelen op nominaal niveau bevinden zich op het laagste niveau. Een stap hoger zijn de variabelen op ordinaal niveau, en weer een stap hoger zijn de variabelen op interval niveau. De variabelen op ratio niveau zijn het hoogst. Het is wel mogelijk om een variabele van een hoger niveau te transformeren naar een lager niveau, maar het is onmogelijk om een variabele op een lager niveau te transformeren naar een hoger niveau.

Het niveau van een variabele is van cruciaal belang voor het vaststellen van de uit te voeren statistische analyse. Het niveau van een variabele wordt bepaald door de wijze waarop een kenmerk wordt gemeten. De manier van operationaliseren is bepalend voor het niveau van een variabele. Lees daar alles over in ons paper Welke statistische toets ~~mag~~/moet je gebruiken.