Hulp bij onderzoek

Het interview is een vorm van ondervragen waarbij een interviewer één of hooguit enkele personen tegelijkertijd ondervraagt. Er zijn meerdere vormen mogelijk.

De meest gebruikelijke vorm is die van het individuele gesprek. Meest gebruikelijk is om dit te doen met een deskundige. Die deskundigheid kan betrekking hebben op kennis van een bepaald terrein - zoals de persoon die aan het spuiten van de olie uit de nieuwe boorput aan kan geven hoe groot de oliebel is die eronder zit - maar het kan ook een ervaringsdeskundige zijn - zoals de ervaring van een persoon met kinderopvang.

Vormen van interviewen

Gewoonlijk bezoekt de onderzoeker de deskundige met een lijstje vragen die nog niet volledig zijn uitgewerkt. In het minimale geval heeft de onderzoeker slechts één gespreksonderwerp en één openingsvraag. Dit noemt men een open interview, een volledig ongestructureerd interview, of ook wel een vrije-attitude-interview. Heeft de onderzoeker zich meer voorbereid dan heeft hij meestal een onderwerpenlijstje die hij aan bod wil laten komen, maar zijn de vragen per onderwerp nog niet erg concreet. Dit heet een halfopen of een gedeeltelijk gestructureerd interview.

Indien de onderzoeker naar de te interviewen persoon gaat met een vragenlijst waar niet van afgeweken mag worden, dan voert hij een gestructureerd interviewuit. In dit geval zal de onderzoeker moeten overwegen wat de meerwaarde van het interview is. De gegevens zouden ook met behulp van een (schriftelijke of online) enquête kunnen worden verzameld.

Technieken

Het interviewen zelf bestaat uit een aantal taken en technieken die geleerd kunnen worden. Zo heeft de interviewer de taak te zorgen voor een goede ambiance (wel of niet de aanwezigheid van derden dulden), de vragen te stellen, de antwoorden te evalueren op hun bruikbaarheid, vaststellen of de geïnterviewde de vraag begrijpt, het doorvragen om tot meer bruikbare informatie te komen, de antwoorden te noteren, het gesprek te leiden door alle onderwerpen aan bod te laten komen en de tijd in de gaten houden. Emans (1990) wijst erop dat de interviewer zowel een taakgerichte gespreksleider moet zijn alsook een sociaal-emotioneel gespreksleider. Tussen beide taken kan een conflict ontstaan zeker als het een voor de geïnterviewde een emotioneel onderwerp is zoals abortus, drugsverslaving, of het overlijden van een kind. De neutrale houding van de interviewer kan dan in het geding komen. Het interview wordt gewoonlijk opgenomen. De onderzoeker kan deze naderhand uittypen. Een geschreven verslag kan opgestuurd worden naar de respondent met de vraag of het verslag een goede weergave is van het gesprek. Ook kan men vragen of er nog aanvullende informatie moet worden opgenomen of dat er informatie moet worden weggelaten.

Voordelen van interviewen

Het grootste voordeel is dat de interviewer door kan blijven gaan met het stellen van vragen. Op die manier kan hij het echte punt proberen te achterhalen en de diepgang daarvan. Als de kinderopvang niet deugt dan kan de interviewer doorgaan met het stellen van (kritische) vragen om erachter te komen wat het werkelijke pijnpunt is (of is geweest) en wat dat voor consequenties heeft gehad bij de betrokkenen. Er is ook een meerwaarde te vinden in het face-to-face ondervragen daar de onderzoeker de ondervraagde ziet en hoort. De meerwaarde zit onder andere in de intonatie waarin het antwoord wordt uitgesproken (verbaasd, cynisch, etc.). Als het interview op geluids- en of beeldband wordt opgenomen, kunnen dergelijke uitingen grote invloed uitoefenen op de in te winnen informatie. Een ander voordeel is dat de onderzoeker een toelichting kan geven als de respondent de vraag niet goed begrijpt. Het werkt ook andersom: als de onderzoeker het antwoord niet goed begrijpt, dan kan hij om een toelichting vragen. Tenslotte hoeven de vragen ook nog niet helemaal uitgewerkt te zijn. Dat is belangrijk op het moment dat het onderwerp voor de onderzoeker ook nog niet sterk is afgebakend. Dit is het geval als men nog in een oriënterende, explorerende fase van het onderzoek zit, waarbij het de onderzoeker nog niet geheel duidelijk is welke aspecten wel en welke aspecten niet of nauwelijks een rol spelen. Het geeft de onderzoeker de mogelijkheid om aanvullende vragen te stellen, waardoor het onderwerp van onderzoek op een andere manier voor het voetlicht komt, dan wanneer er vooraf kernpunten of selecties zijn gemaakt.

Nadelen van interviewen

Er zijn ook nadelen verbonden aan deze vorm van onderzoek. Ook al is de onderzoeker aanwezig, dan nog zal de ondervraagde niet altijd om een toelichting vragen als hij de vraag niet of maar half begrijpt. De onderzoeker kan de neiging krijgen om dan maar ongevraagd een toelichting te gaan geven. Ook is het vervelend dat de onderzoeker niet altijd precies dezelfde toelichting zal geven zoals hij die in alle voorgaande gevallen heeft gegeven. Er is altijd een leereffect: de onderzoeker die merkt dat een bepaalde uitleg niet goed bevalt past deze aan. Na enige tijd is dan te bemerken dat een uitleg in de loop van het onderzoek is veranderd. In het kwalijkste geval verandert de toelichting de intentie van de vraag. Daarmee is de verzamelde informatie aan het eind van het onderzoek niet meer dezelfde als aan het begin. Als er met meerdere onderzoeksassistenten wordt gewerkt, dan kunnen de assistenten elk een andere uitleg geven waardoor de vraag van inhoud verandert en dus geen vergelijkbare informatie oplevert. Tenslotte is er het nadeel van de kosten. Het is vrij duur als de onderzoeker naar iedere respondent gaat of zijn assistent er naar toe stuurt. Bij kleine aantallen zijn de kosten nog te overzien, maar zodra het er meer dan 15 zijn wordt het een dure aangelegenheid. In plaats van een persoonlijk interview kan men dan een telefonisch interview afnemen of een online interview via internet.  Specifieke vormen van interviewen zijn: de Delphi methode, het groepsgesprek en focusgroepen.

© Foeke van der Zee (versie 2023). hulpbijonderzoek.nl/online-woordenboek

- specialist in Onderzoek en Statistiek
- auteur van boeken over onderzoeksmethodologie
- oprichter van en coach bij Hulp bij Onderzoek

Aan Interview gerelateerde trefwoorden:

- ondervragen
- enquête
- groepsgesprek / focusgroepen

- tekstanalyse (analyseren van data uit interviews)

Terug naar de begrippenlijst