Hulp bij onderzoek

Het kenmerkende van de gepaarde t-toets is dat het gaat om verschil tussen de gemiddelden van twee kenmerken. SPSS noemt dit de paired samples t-test.

Deze toets voer je bijvoorbeeld uit als je na wilt gaan of het volgen van een cursus leidt tot een betere kennis van de stof. Of dat het volgen van een therapie leidt tot minder klachten.

De formule voor de gepaarde t-toets

Hieronder staat de formule voor de gepaarde t-toets.

Het kenmerkende zit in de D (met een streepje erboven). Die D staat voor het verschil tussen twee kenmerken. Dat betekent dat je eerst een verschil uit moet rekenen.

Bijvoorbeeld, als je op het kerstrapport een 5 had en op het zomerrapport een 6 dan is het verschil +1. Of als je gezakt bent van 7 naar 5, dan is het verschil -2.

Uit deze lijst met verschilscores bereken je het gemiddelde. Als de uitkomst uit deze formule 0 is, dan is er geen verschil.

Helemaal precies 0 zal het echt zelden zijn, er zal dus vrijwel altijd een afwijking zijn. Als de afwijking maar groot genoeg wordt, dan wordt de t-waarde die je met deze formule berekend steeds groter. Op een bepaald moment wordt hij zo groot en is hij statistisch significant. En dat is nou net hetgene dat je met deze toets te weten wilde komen: is het verschil tussen (de gemiddelden van) beide kenmerken groot genoeg, dat wil zeggen statistisch significant?

Interpreteren van de uitkomst van een gepaarde t-toets

Voor de interpretatie moet je naar de gemiddelden kijken. Je moet echter nog wel nagaan welk gemiddelde hoger en welk lager is. Komt dat overeen met je verwachtingen?

Voor het uitvoeren van de gepaarde t-toets geldt de voorwaarde dat de variabelen op interval/ratio niveau zijn gemeten en dat je minimaal 30 gepaarde waarnemingen hebt. Belangrijk is ook om naar de verdeling te kijken. Als er uitschieters in zitten of als alle waarnemingen op een kluitje liggen (let dus op de scheefheid en de gepiektheid), kun je misschien beter de Wilcoxon-toets gebruiken.

Het rekenwerk laten we het liefst aan computers over. Je kunt de t-toets laten berekenen door Excel, maar het is makkelijker in SPSS of een ander statistisch programma. Hoe dat in SPSS moet leggen we uit in de Cursus SPSS.

© Foeke van der Zee (versie 2023). hulpbijonderzoek.nl/online-woordenboek

- specialist in Onderzoek en Statistiek
- auteur van boeken over onderzoeksmethodologie
- oprichter van en coach bij Hulp bij Onderzoek

Aan gepaarde t-toets gerelateerde trefwoorden:

- t-toets
- Wilcoxon-toets

Terug naar de begrippenlijst